حدود یک قرن از شناخت پلیمرها می گذرد و کاربرد مواد پلیمری در صنایع مختلف آنچنان گسترش یافته است که تقریباً همه لوازم و وسایلی که انسان امروز در زندگی روزمره خود ناگزیر به استفاده از آنهاست، به گونه ای مستقیم یا غیرمستقیم به این نوع مواد وابسته هستند. طی سال های اخیر مصرف محصولات پلیمری در جهان از حدود ??? میلیون تن به بیش از ??? میلیون تن رسیده و انتظار می رود تا پایان نخستین دهه میلادی حاضر مصرف محصولات پلیمری به حدود ??? میلیون تن بالغ شود و در سال پایانی دهه دوم قرن بیست و یکم نیز با گسترش به کارگیری این نوع محصولات در کشورهای درحال توسعه، مصرف محصولات پلیمری در دنیا نزدیک به ??? میلیون تن در سال برسد.
با توجه به نقش پلیمرها در زندگی بشری و اینکه بسیاری از ناممکن های بسیار گسترده صنعت از طریق دستاوردهای علوم و فنون پلیمری میسر شده است و استفاده از مواد پلیمری در ساخت اعضای مصنوعی بدن مانند قلب، کلیه، عروق، بافت های بدن، استخوان و به طور کلی فناوری های مهندسی پزشکی و ساخت تجهیزاتی با فرافناوری پیچیده، اهمیت ویژه ای یافته است، بر آن شدیم تا گفت وگویی با دکتر حمید میرزاده رئیس پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران انجام دهیم که در پی می خوانید:
* آقای دکتر میرزاده، پلیمرها نقش بسزایی در زندگی انسان امروزی ایفا می کند تا جایی که گروهی از کارشناسان قرن حاضر را قرن پلیمرها نامیده اند، لطفاً در این زمینه توضیح دهید.
- در مدتی کمتر از یک قرن که از شناخت پلیمرها می گذرد، کاربرد مواد پلیمری در صنایع مختلف آن چنان گسترش یافته است که تقریباً اغلب لوازم و وسایلی که انسان امروز در زندگی روزمره خود ناگزیر به استفاده از آنهاست، به گونه ای مستقیم یا غیرمستقیم به مواد پلیمری وابسته هستند.
پیشرفت های صنایع مختلف طی قرن گذشته، به ویژه در دهه های اخیر بدون شک بیش از هر عامل دیگری مرهون تحولات اساسی در علوم و فناوری مواد پلیمری و نقش بسیار مؤثر آن در شکل گیری صنایع جدید بوده است. به طوری که هیچ یک از مواد اکتشافی و ابداعی دیگر، یارای رقابت با مواد پلیمری را از لحاظ افزایش امکانات فنی و ارتقای دانش مربوطه به آن نداشته است.
آمارها نشان می دهند که در سه دهه اخیر پلیمرها همواره از رشد متوسط سالانه ای در حدود ?? درصد برخوردار بوده و در سال های اخیر به میزان ?/? تا ? برابر سریع تر از تولید ناخالص ملی کشورها رشد داشته است. پلیمرها اغلب به دلیل سبکی وزن همراه با مقاومت و استحکام بالا، در صنایع خودرو سازی مصرف زیادی دارند. سیر کنونی حاکی از آن است که در آینده ای نه چندان دور، بیشتر خودروها و هواپیماهای مافوق صوت از بدنه کامپوزیتی و مواد پلیمری ساخته خواهد شد، در حال حاضر بیشترین بازار مصرف پلیمرها در صنایع بسته بندی، ساختمان سازی، لوازم الکتریکی و لوازم منزل است. در دنیای امروز بسیاری از ناممکن های عظیم صنعت از طریق دستاوردهای علوم و فنون پلیمر میسر شده است. استفاده از مواد پلیمری در ساخت اعضای مصنوعی بدن مانند قلب، کلیه، عروق، بافت های بدن، استخوان و به طور کلی فناوری های مهندسی پزشکی و ساخت تجهیزاتی با فناوری پیچیده مانند سپرهای حرارتی و تجهیزات فضاپیماها، تجهیزات نظامی و صنعتی فوق مدرن از جمله کاربردهای جدید پلیمرهاست که نتایج بسیار مطلوبی را به همراه داشته است.
رشد روزافزون صنایع پلیمری و جایگزین شدن تدریجی مواد پلیمری به جای مواد اولیه طبیعی و کانی در بسیاری از صنایع، گروهی از کارشناسان مسائل اقتصادی را بر آن داشته است که قرن بیست و یکم را قرن پلیمرها بنامند. دانشمندان و پژوهشگران علوم و تکنولوژی پلیمر با وقوف بر این واقعیت که مواد پلیمری در مقایسه با مواد طبیعی از آلایندگی بیشتری برخوردارند و بی توجهی در این زمینه ممکن است انسان قرن حاضر را با مشکلات زیست محیطی مواجه کند، در نتیجه همگام با رشد صنایع پلیمری، تدابیر و راه کارهای گوناگونی را برای کاهش آلایندگی و حفظ محیط زیست مورد مطالعه قرار داده اند. یکی از شیوه های مؤثر در این زمینه شیوه بازیافت ضایعات محصولات پلیمری است که در سال های اخیر در کشورهای مختلف دنیا به مرحله اجرا درآمده است. از دیگر روش های مؤثر در این زمینه روش قابل تخریب ساختن مواد پلیمری با استفاده از مواد پرکننده زیست تخریب پذیر در ساختمان این مواد است. دانشمندان معتقدند با استفاده از این روش، مشکل آلایندگی مواد پلیمری تا حدود زیادی رفع خواهد شد. خوشبختانه اخیرا یک رشته از تحقیقات در این زمینه در پژوهشگاه پلیمر وپتروشیمی ایران در دست اقدام قرار گرفته  است بطوریکه با استفاده از ترکیبات طبیعی و آلیاژ سازی آنها با پلیمرها می توان به این مهم دست یافت.
* از تاریخچه تأسیس پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران بگویید.
- در دنیای فوق مدرن امروز گام برداشتن در مسیر پیشرفت و استقلال اقتصادی، بدون اتکا به تحقیق و پژوهش  امری ناممکن است. میزان بودجه های سالانه ای که کشورهای پیشرفته دنیا برای بخش های پژوهشی و علمی خود صرف می کنند، مبین این واقعیت است که هیچ کشوری از تلاش برای دستیابی به علوم و فنون نوین بی نیاز نیست. کشورمان با داشتن تمدنی کهن و فرهنگ پربار اسلامی- ایرانی که چهره  های درخشانی چون ابن سینا، ذکریای رازی، ابوریحان بیرونی، حکیم عمر خیام، را در دامان خود پرورش داده و در سده های پنجم تا نهم هجری نقش شایسته ای در تکامل علم و دانش بر عهده داشته است، متأسفانه در قرون جدید آن طور که باید و شاید با جریان پرشتاب پیشرفت های علمی و فنی دنیای معاصر همگام و هماهنگ نبوده است. این نقیصه به عنوان یکی از عوامل اصلی عقب ماندگی اقتصادی کشور در قرن اخیر لطمات سنگینی بر رشد و توسعه ملی ما وارد کرده و موجبات وابستگی شدید اقتصاد کشور را فراهم کرده است. خوشبختانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دولت جمهوری اسلامی در آبان ماه سال ???? به این مهم توجه جدی کردند و نخست وزیر محترم وقت طی حکمی از معاون اجرایی نخست وزیر خواستند تا امر برنامه ریزی وتوسعه علوم وتکنولوژی مواد پلیمری را پیگیری و به اجرا بگذارند که این امر نقطه شروع تاسیس مرکز تحقیقات پلیمر ایران شد. البته در دولتهای بعدی امر توسعه این مرکز پیگیری شده است که از جمله نمودهای بارز آن رشد قابل ملاحظه هزینه های ناخالص تحقیق و ایجاد حدود یکصد و بیست واحد پژوهشی و تحقیقاتی در کشور است که تأسیس «مرکز تحقیقات و توسعه علوم و تکنولوژی مواد پلیمری و پتروشیمیایی» یکی از مهم ترین آنهاست. این مرکز در سال ???? تأسیس شده است و در سال ???? نام آن از مرکز تحقیقات پلیمر به پژوهشگاه پلیمر ایران تغییر نام یافت و برای ارتباط با صنایع پتروشیمی به ویژه با توجه به توسعه صنایع بالادستی و پایین دستی پلیمری در کشور نام پژوهشگاه پلیمر ایران به پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی تغییر پیدا کرده است.
* درباره اهداف اصلی پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران توضیح دهید.
- شناسایی نیازهای صنایع پلیمری و برنامه ریزی جهت تأمین آن و تربیت نیروی متخصص و افزایش سطح همکاری کشور در زمینه علوم و فناوری پلیمر است. این پژوهشگاه علاوه بر انجام پژوهش های بنیادی و کاربردی و همکاری در تربیت محقق به منظور دستیابی به دانش فنی لازم در طراحی، تولید و توسعه کاربرد مواد و مصنوعات پلیمری برای رسیدن به خودکفایی و بستر سازی مناسب برای رشد اقتصادی کشور، اهداف وظایفی بدین شرح را برای خود متصور است. شناسایی نیازهای فنی صنایع پلیمری کشور و برنامه  ریزی و اجرای طرح های تحقیقاتی مرتبط و متناسب با نیازها؛ اجرای طرح های نیمه صنعتی؛ تولید محصولات پلیمری و تدوین روش فناوری؛ کمک به استاندارد کردن محصولات و صنایع پلیمری؛ مطالعه، تهیه و اجرای طرح های پژوهشی، بنیادی و صنعتی در زمینه های مختلف علوم و فناوری مواد و مصنوعات پلیمری؛ کمک به تربیت نیروی انسانی محقق با ایجاد دوره های تحصیلات تکمیلی؛ برپایی دوره های آموزشی کوتاه مدت به منظور ارتقا سطح دانش و مهارت کارکنان صنایع پلیمری؛ ارتباط با دیگر مؤسسات علمی و پژوهشی داخل و خارج از کشور از طریق برگزاری سمینار،  تبادل محقق و اجرای طرح های پژوهشی مشترک با رعایت ضوابط مربوط؛ مطالعه و پیشنهاد روش های پاکسازی محیط زیست از ضایعات پلیمری؛ تهیه بانک اطلاعات علمی و پلیمری به منظور تسهیل در انتقال اطلاعات و ایجاد واحد اطلاعات علمی و فنی و انتشار نتایج حاصله از طرح های تحقیقاتی.
* چه پروژه هایی در این پژوهشگاه انجام شده است؟
- تاکنون ??? پروژه در زمینه های صنعتی، ملی، بین دانشگاهی، پتروشیمی، پروژه های دانشجویان دکترا و فوق لیسانس که همه آنها در ارتباط با علوم، تکنولوژی و مهندسی پلیمرها بوده اند به مرحله اجرا در آمده است. در این مدت پژوهشگران پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران موفق شده اند بالغ بر ???? مقاله در مجلات علمی و پژوهشی داخل و خارج از کشور و همچنین سمینارهای بین المللی ارائه دهند.
* پژوهشگاه پلیمر در چه زمینه هایی فعالیت می کند؟
- پژوهشگاه پلیمر ایران دارای ?? نفر عضو هیأت علمی است که با حدود ??? نفر کارشناس وتکنسین در ?? بخش تحقیقاتی شامل بخش های لاستیک، پلاستیک، کامپوزیت، رنگ و روکش، پلی یورتان و الیاف، پلیمرهای زیست سازگار، علوم پلیمرها، کاتالیست های پلیمریزاسیون، مهندسی پلیمریزاسیون،  تبدیل گاز، گروه سامانه های نوین دارو رسانی، گروه سنتز پتروشیمیایی و آزمایشگاه مرکزی ویک بخش پشتیبانی تحقیقات در زمینی به مساحت ?? هکتار وبا زیربنایی معادل ????? متر مربع در بلوار شهرک پژوهش واقع در کیلومتر ?? اتوبان کرج فعالیت می کند. همچنین این پژوهشگاه دارای چهار پژوهشکده به نام های علوم، مهندسی، فرآیند و پتروشیمی است و علاوه بر اجرا ی پروژه ای صنعتی و نیمه صنعتی کاربردی و توسعه ای، تحقیقات بنیادی در مرزهای دانش و نیز خدمات تخصصی و مشاوره ای به صنعت پلیمر ارائه می دهد. پژوهشگاه ضمن همکاری با دانشگاه های داخل کشور، ?? قرارداد همکاری و تحقیقاتی نیز با دانشگاه ها مراکز تحقیقاتی و انستیتوهای علمی خارج از کشور از جمله روسیه، انگلیس، کانادا، اتریش، مجارستان و سوئیس دارد، همچنین در زمینه تبادل استاد و دانشجو، اجرای پروژه های تحقیقاتی مشترک همکاری می کند.
* چه اقداماتی در زمینه تربیت نیروی انسانی متخصص انجام داده اید؟
- پژوهشگاه طی ?? سال گذشته نسبت به تربیت نیروی انسانی متخصص در این رشته فنی اقداماتی انجام داده است، به نحوی تاکنون بیش از ??? نفر کارشناس ارشد و ?? نفر دکترا از این پژوهشگاه فارغ التحصیل شده اند. در کنار سایر فعالیت ها انتشار مجله ماهانه علمی IPJ( (Iranian Polymer Journal به زبان انگلیسی است که در پایگاه های اطلاع رسانی جهانی ازجملهEMA و ISI،,RAPRA,EI نمایه نویسی می شود. همچنین مجله علوم تکنولوژی پلیمر به زبان فارسی و با محتوای متفاوت با مجله انگلیسی زبان که به طور منظم به صورت دو ماهنامه منتشر می شود که هر دو مجله از جایگاه علمی معتبری نیز در محافل علمی داخلی و خارجی برخوردارند. نکته جالب در مورد مجله IPJ این است که قریب به ?? درصد مقالات آن از سوی دانشمندان خارجی واصل و منتشر می شود.
*برای جذب نخبگان و توسعه فناوری چه اقداماتی انجام داده اید؟
- برای توسعه امر فناوری، ایجاد و اشتغال برای جذب نخبگان هسته های تحقیقاتی متشکل از نخبگان این رشته به صورت بخش خصوصی در مرکز رشد فناوری پلیمر در پژوهشگاه تشکیل شده و تاکنون ?? هسته بخش خصوصی در زمینه های مختلف وابسته به این رشته در مرکز رشد مستقر شده اند. این هسته ها علاوه بر در اختیار داشتن دفتر کار، مجهز به اینترنت و سایر خدمات اداری و آموزشی، می توانند برای توسعه فناوری ها و ساخت نمونه ها یا تدوین تکنولوژی طرح های خود از امکانات کارگاه و آزمایشگاه های پژوهشگاه استفاده کنند.
اخیراً  در جهت تقویت ارتباط صنعت پتروشیمی و پلیمر با این پژوهشگاه، طی یک قرارداد درازمدت و با ساخت حدود ? هزار متر مربع کارگاه و آزمایشگاه جدید توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی و همچنین استقرار دفتر مرکزی شرکت پژوهش و فناوری، امکان تجاری سازی نتایج تحقیقات و بهبود کیفیت محصولات پلیمری فراهم شده است.
* مطلع شدیم که اخیراً  (در مرداد ماه امسال) وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با درخواست پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران مبنی بر تشکیل قطب های علمی «پلیمرهای زیست سازگار» و «لاستیک، پلاستیک و کامپوزیت» موافقت کرده است، لطفاً در این زمینه توضیح دهید.
- پژوهشگاه پلیمر با توجه به سابقه، تجربه، کادر متخصص، فعالیت در زمینه لاستیک- پلاستیک، کامپوزیت و پلیمرهای زیست سازگار،  نیروی انسانی، تجهیزات، پیشینه اجرای طرح های ملی، امکانات کارگاهی و آزمایشگاهی، طرح های پژوهشی و تحقیقاتی و مقالات منتشره، از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان قطب علمی در دو موضوع «پلیمرهای زیست سازگار» و لاستیک- پلاستیک و کامپوزیت معرفی شد. البته این موضوع پس از بررسی در کمیسیون های تخصصی مربوطه در وزارت علوم و مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی و براساس عواملی که عنوان شد، انجام پذیرفته و هر مؤسسه ای که بیشترین امتیاز را کسب کند به عنوان قطب علمی تعیین و معرفی می شود. بدون اغراق با توجه به فعالیتهای وسیع و همه جانبه پژوهشگاه پلیمر وپتروشیمی ایران یکی از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی و از پژوهشگاه های موفق در سطح ملی وکم نظیر در سطح بین المللی است و بنابراین شایستگی داشتن قطب علمی را دارا بوده است. و البته عملکرد سالیانه این پژوهشگاه و میزان تاثیر آن در فعالیتهای علمی - آموزشی و تکنوژیکی و صنعتی کشور منتشر و به اطلاع دست اندرکاران و مسئولان مربوطه می رسد.
* در پایان چند مورد از پروژه های مهم انجام شده در پژوهشگاه را توضیح دهید.
- ساخت رزین های مبدل یون برای تصفیه آب های صنعتی، ساخت رزین های سوپر جاذب برای جذب آب و جلوگیری از تبخیر آب در مصارف کشاورزی برای مناطق کم آب و خشک، ساخت کامپوزیت های لانه زنبوری ترموپلاستیک (مورد استفاده در خانه های پیش ساخته)، ساخت پروفیل های کامپوزیتی به روش پالتروژن(برای مصارف صنعتی)، میلگردهای کامپوزیتی (برای مصارف ساختمانی)، ساخت چسب طبی (برای جلوگیری از خون ریزی های شدید)، ساخت عروق مصنوعی (رگ مصنوعی به منظور جایگزینی عروق پرده پریکارد قلب)، استخوان و غضروف مصنوعی، طرح سامانه دارو رسانی زیست تخریب پذیر (حاوی داروی ضد اعتیاد)، واکس های مورد مصرف در دندانپزشکی، ساخت ژل های سرمازا(برای کاربرد پزشکی)، تولید کیتین و کیتوسان از پوست میگوی خلیج فارس (برای مصارف پزشکی از جمله تهیه قرص های لاغری) و تولید الاستومرهای گرمانرم (برای تهیه فوم های صنعتی) از جمله فعالیت های شاخص پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی است.
* و سخن آخر؟
- سخن آخر این که وظیفه این پژوهشگاه ارائه خدمات علمی، صنعتی و خدماتی (آنالیزی) به دانشگاهها، صنایع و دانشجویان این رشته به عنوان یک آزمایشگاه ملی است. براساس برنامه پنج ساله مدون و هماهنگ، فعالیت هایی برای این که این پژوهشگاه در تراز اول پژوهشگاه های جهانی متخصص در این رشته قرار بگیرد، انجام شده که امید است با عنایت دولت محترم و اقبال بیشتر صنایع مرتبط بتوانیم به اهداف پیش بینی شده دست یابیم. ضمناً  نشانی اینترنتی www.ippi.ac.ir و info@ippi.ac.ir، آماده دریافت نظریات فرهیختگان، نخبگان، کارشناسان و علاقه مندان در زمینه پلیمر و پتروشیمی است