در
آخرین نمایشگاه ایران پلاست و پس از آن در نمایشگاه چاپ و بسته بندی، یک
اتفاق تازه در صنعت رو به رشد و قابل توجه پلاستیک های زیست تخریب پذیر در
دنیا، در ایران افتاد.
 برای آشنایی با تولید در مقیاس صنعتی این پلیمرها در کشور و در شرکت کیمیا شیمی زنگان، گفت و گویی با مدیرعامل این شرکت انجام شد.
 مدیر
عامل این شرکت، آقای دکتر هاشمی در آغاز می گوید: اصولاً شرکت ما براساس
تولید بیوپلیمرها تأسیس شده است. از همان زمان کار تکمیل فرمولاسیون و
تکمیل طراحی ماشین آلات و طراحی فرآیند و نهایتاً ساخت ماشین آلات را شروع
کرده و در اواخر سال 83 کار نصب آن را به انجام رساندیم. از ابتدای سال 84
ضمن تولید آزمایشی، معرفی این محصولات به دوستان و صنایع مختلف همکار آغاز
شد و این مسأله در نهایت به نقطه ای رسید که در انتهای بهمن ماه سال گذشته
این واحد با حضور وزیر بهداشت، آقای دکتر لنکرانی افتتاح شد و محصولات خود
را به بازار عرضه کرد.
 مدیر عامل شرکت کیمیا شیمی زنگان در ادامه می
گوید: هدف نهایی شرکت ما این است که به تولید کنندگان، پلیمرهای گیاهی در
قالب گرانول و شاید نهایتاً ورق تحویل بدهیم و کار ساخت محصولات نهایی را
به تولید کنندگان در بخش صنایع بسته بندی و دیگر صنایع واگذار کنیم .

 این پلیمرها به چه طریق و با چه موادی تولید می شوند؟
هاشمی
: ابتدا لازم است سابقه ای از تولید این مواد در دنیا را به خوانندگان
مجله شما ارایه کنیم. کار به روی پلیمرهای گیاهی از سال 1970 و در زمان
بحران نفت آغاز شد. در آن زمان کشورهای پیشرفته از جمله آمریکا، به فکر
تولید موادی جهت صنایع بسته بندی افتادند که وابسته به مواد نفتی و فسیلی
نباشند. بنابراین پلیمرهای گیاهی با ترکیبانی چون سیب زمینی، ذرت و گندم
را مورد آزمایش قرار دادند. این پلیمرهای هیدروکربنی دارای خواص ضعیف
پلیمری هستند که با تغییر و اصلاح آنها می توان به شرایط پلیمرهای نفتی
رسید. با توجه به روند روزافزون استفاده مردم دنیا از ظروف یکبار مصرف
پلاستیکی و کلاً پلاستیک های ساخته شده از مواد نفتی و عمر 300 ساله این
مواد بعد از دفن در خاک، آنها متوجه شدند بعد از مدت کوتاهی کره زمین را
یک پوسته ی پلاستیکی احاطه خواهد کرد و تأثیرات کوتاه مدتی چون سرطان زایی
و بلند مدتی چون تغییرات ژنی برای نسل های بعدی به همراه خواهد داشت . به
طور مثال مصرف مواد غذایی داغ در ظروف یکبار مصرف شیمیایی باعث مهاجرت
باکتریها از بدنه ظروف به داخل مواد غذایی و اثرات نامطلوب بر روی بدن
انسان خواهد شد.

به جز مطالبی که فرمودید چه مزیت های دیگری برای این نوع پلیمرها نسبت به پلیمرهای شیمیایی قابل فرض است ؟
هاشمی : مزیت های متفاوتی دارد :
1- همان مسأله زیست محیطی و بهداشتی است که درباره اش صحبت کردیم.
2- مسأله
دیگر این است که وقتی سیستم به شکل انبوه به سمت استفاده از پلیمرهای
گیاهی برود یک توسعه عمده در بخش کشاورزی به وجود می آید و این اثر ثانویه
ای است که خیلی از کشورها آن را مطرح می کنند.
3- یکی دیگر از مزیت هایی که این نوع پلیمرها دارند، عدم وابستگی آنها به منابع نفتی و عدم
تأثیر
پذیری آنها ازنوسانات قیمت این منابع می باشد. مسلماً قیمت پلیمرهای نفتی
به تبع افزایش و یا کاهش قیمت نفت دارای نوسانات زیادی است و این مسأله
برای تولید کنندگان ایجاد مشکل می کند.
4- مزیت دیگر مسأله تجزیه شدن
پلیمرهای گیاهی در خاک است که نه تنها ایجاد آلودگی نمی کند بلکه باعث
حاصلخیزی خاک هم می شود. در حال حاضر در کشورهای اروپایی روی این موضوع
کار می کنند. ما هم کارهای مشابهی انجام داده ایم و از ضایعات این مواد
جهت ایجاد خوراک دام استفاده کردیم .
5- مزیت دیگر صرف انرژی کمتر برای تولید پلیمرهای گیاهی است .
6- 
پلیمرهای گیاهی جهت تولید دمای بالای 190 درجه پلیمرهای معمول را نیاز
ندارد. بلکه احتیاج به دمایی در حدود 130 درجه دارند و این اختلاف 60 درجه
دما باعث صرفه جویی مالی زیادی در طول سال می شود. به طور مثال اگر یک
شرکت دارای 20 دستگاه جهت تولید است با این روش سه تا چهارمیلیون تومان در
ماه هزینه برق آن کمتر می شود. در هر صورت این مجموعه دارای مزایایی است
که ما می توانیم برای این نوع پلیمرها قائل شویم تا در اصل جذابیت خودش را
نشان بدهد.

چه کشورهایی در این زمینه پیشرو هستند ؟
هاشمی :
اولین کشوری که تولید این نوع پلیمرها را آغاز کرد آمریکا بود. در کشورهای
اروپایی هم انگلستان پیشتاز بود. ژاپنی ها هم در آسیا اولین کشور بودند.
این فنّآوری 4 سال است که به طور جدی آغاز شده و به طور مثال انگلستان از
سال 2002 تولید آن را به طور رسمی آغاز کرده است. در حال حاضر توفانی از
جانب غرب و شرق کل دنیا را گرفته به طوری که تمام ظروف بسته بندی و حتی
کالاهای تبلیغاتی در المپیک 2008 چین که المپیک سبز نامیده شده از
پلیمرهای گیاهی تولید می شوند و خود چینی ها بالای یکصد کارخانه در این
زمینه در حال احداث دارند.
مواد تشکیل دهنده این پلیمرها در نقاط
مختلف دنیا براساس فراوانی مواد گیاهی فرق می کند. به طور مثال در اروپا
بیشتر نشاسته سیب زمینی استفاده می کنند و در ایالات متحده و کشورهای قاره
آمریکا از نشاسته ذرت و استرالیایی ها نیز از نشاسته گندم استفاده می
کنند. البته نشاسته سیب زمینی از لحاظ خواص پلیمری دارای بیشترین خاصیت
است. بعد از آن، نشاسته ذرت و ضعیف ترین آن نشاسته گندم است. نشاسته ای که
شرکت ما استفاده کردة بر مبنای موجودی آن در ایران نشاسته ذرت است که
مازاد تولید زیادی دارد و به خاطر همین مسأله عوارض واردات آن بسیار سنگین
است.

از پلیمرهای گیاهی به جز ظروف بسته بندی چه کالاهای دیگری می توان تولید کرد؟
 هاشمی
: امروزه دیگر محدودیتی برای نوع کالا وجود ندارد و با پلیمرهای گیاهی
انواع قطعات ساخته می شوند. به طوری که در اروپا آنقدر در این زمینه تنوع
ایجاد کردند که حتی قطعه ای که برای کاشت توپ گلف در زمین قرار می دهند،
دیگر بیرون نمی آورند بلکه خودش در زمین می پوسد. مثال دیگر کیسه های
پلاستیکی بیمارستانی است که دفن آنها آلودگی زاست. می دانید که در
بیمارستان ها مهمترین منبع آلودگی کیسه های پلاستیکی است که جهت انتقال
لباس های بیماران و پزشکان به بخش لباسشویی بیمارستان استفاده می شود. در
حال حاضر این نایلون ها را با استفاده از پلیمرهای گیاهی تولید می کنند و
حلالیت آن را در آب افزایش می دهند. با این روش کیسه ها را به همراه لباس
داخل لباسشویی قرار داده این کیسه ها بعد از مدت ده دقیقه در آب حل می
شوند. مجموعاً دیگر محدودیتی برای استفاده از این مواد وجود ندارد مگر
اینکه منظور، استفاده در قطعاتی باشد که اصلاً تجزیه شدن مدنظر نیست. به
طور مثال قطعات خودرو که برای استفاده طولانی مدت تولید می شوند. امروزه
بحث این است که وقتی از دل زمین و با مشکلات بسیار زیاد نفت استخراج شده و
روی آن فنّآوری می شود حیف است که در انتها تبدیل به یک ظرف یکبار مصرف
شود که بعد از مصرف دور انداخته شده و خود تبدیل به یک عامل آلودگی محیط
زیست می شود . منابع ارزشمند نفتی باید در کالاهایی با طول عمر بیشتر
استفاده شوند.

نحوه تجزیه پذیری این مواد چگونه است؟
هاشمی: تجزیه شدن این پلیمرها تحت چهار عامل انجام می گیرد:
1- مهمترین
آن ها میکرو ارگانیسم های خاک هستند. باکتری های خاک با شاخه های هیدرات
کربنی پلیمرهای گیاهی یک نوع محیط رشد برای خود فراهم کرده و از همان جا
این پلیمرها را هضم
می کنند.
2- عامل حرارت و گرمای خاک
3- پارامتر
رطوبت خاک است که اینها همه به فعالیت میکرو ارگانیسم ها کمک می کنند.
عامل آخر هم استرس خاک است. البته در شرایط مختلف نحوه و مدت زمان تجزیه
پذیری متفاوت است . به طور مثال قطعه ای که در عمق 40 سانتی دفن می شود با
قطعه ای که در عمق 80 سانتی دفن
می شود از لحاظ زمان تجزیه پذیری
متفاوت است . همین مسأله در مورد قطعه ای که در کویر دفن می شود یا در یک
منطقه سردسیر صدق می کند. مسلماً فعالیت باکتری ها در مناطق گرم بیشتر
است. همچنین در مناطقی با رطوبت دمای بالا مثل شمال ایران مواد خیلی
سریعتر نسبت به مناطق خشک تجزیه می شوند. بنابراین زمان تجزیه شدن در
شرایط گوناگون متفاوت است. اتحادیه اروپا زمان تجزیه شدن را تا سال 2004
بدین شکل اعلام کرده بود که پلیمرهایی را زیست تخریب پذیر می نامند که
حداکثر ظرف مدت یکسال بپوسد. در حال حاضر اتحادیه اروپا این زمان به شش
ماه رسانده است. چنانگه می گویند باید ظرف مدت سه ماه 90 درصد آن زیر خاک
قطعه قطعه شود و ظرف شش ماه بپوسد و چیزی از آن باقی نمی ماند. البته این
استاندارد اروپا است و استاندارد آمریکا همان یکسال می باشد.

در پایان  هاشمی اظهار داشت:
ما
برای اولین بار در خاور میانه این کار را انجام دادیم و مایل هستیم صاحبان
قدرت و مجریان امر از ما حمایت کنند. البته منظور حمایت مالی نیست بلکه
دولت باید کاری بکند که فرهنگ استفاده از کالاهایی که با این پلیمرها
تولید می شوند در کشور جا بیافتد. این انقلابی است که در دنیا صورت گرفته
و تمایل داریم افراد متخصص و تولید کنندگان دیگر هم وارد این حیطه شوند و
جمعی بشویم که به اتفاق هم اثرات مثبت استفاده از کالاهای ساخته شده با
این نوع پلیمر را به مردم نشان بدهیم .

منبع : شماره 48 ماهنامه بسپار (www.iranpolymer.com)