نزد ایرانیان باستان، هر سی روز ماه، نام ویژه ای داشت و رسم بر آن بود که هرگاه نام روز با نام ماه، برابر میشد، آنرا جشن میگرفتند. برای نامیدن جشن، از نام ماه با پسوند (گان) استفاده میکردند. به عنوان مثال، نوزدهمین روز از ماه فروردین را جشن فروردینگان (نام ماه+گان) و دومین روز از ماه اردیبهشت را جشن اردیبهشتگان مینامیدند.
جشن اردیبهشتگان
این جشن در روز دوم ماه اردیبهشت برگزار میشد. در عهد باستان، در این روز، شهریاران، بارعام میدادند. مردم با لباس سپید به ستایش پروردگار میپرداختند. لورنگ در کتاب جشنهای ایران باستان، این جشن را همان عید گل در میان دیگر ملل میداند.
جشن خوردادگان
جشن خوردادگان در چهارم خرداد برگزار میشد. از چگونگی برگزاری آن در عهد باستان اطلاعی در دست نیست. خورداد به معنای رسایی و کمال و تندرستی است و در عالم مادی، نگهبان آب است. از اینرو میتوان حدس زد که نیاکان ما در این روز به کنار چشمه ها یا رودها و دریاها میرفتند و اهورامزدا را پرستش میکردند.
جشن تیرگان
جشن تیرگان در دهم تیرماه برگزار میشد و از جشنهای بزرگ ایران باستان بود. روز پیش از جشن، درون و برون خانه را آب و جارو و گردگیری میکردند. صبح روز جشن، همه آب تنی کرده و لباس نو میپوشیدند. تار نازکی از ابریشم و سیم نازک و ظریفی که به هم تابیده بودند و (تیروبار) نام داشت را به مچ دست میبستند. خورشید نیایش و مهر نیایش اوستا را میخواندند. این روز جشن آب ریزان هم بود.
جشن امردادگان
این جشن در سوم امرداد واقع بود. از آنجا که امشاسپند امرداد (در عالم مادی) مظهر جاودانی و نگهبان گیاهان است، در این روز ایرانیان به باغها و مزارع میرفتند.
جشن شهریورگان
جشن شهریورگان به نام امشاسپند توانای (خشترا) یا شهریور برگزار میشد. این فرشته مظهر سلطنت آسمانی و قدرت رحمانی و همیشه خواهان فر و بزرگی و نیرومندی است. در جهان مادی، نگهبان زر و سیم و فلزات دیگر و دستگیر بینوایان و فرشته رحم و مروت است. پادشاهان دادگر با این فرشته حمایت میشوند. در این جشن، ایرانیان به فقیران، احسان و طعام میکردند.
جشن مهرگان
این جشن در دهمین روز از ماه مهر واقع است و از جشنهای بزرگ ایران باستان و اعتبار آن به اندازه نوروز بوده است. جشن مهرگان به فرشته مهر مربوط است که در اوستا، میترا نامیده شده و به معنی نور و خورشید و مهر و محبت و عهد و پیمان است. در این جشن، پادشاهان بارعام میدادند و برای خود جانشین برمیگذیدند.
جشن آبانگان
در جشن آبانگان، ایرانیان به کنار دریا یا رودها میرفتند و پروردگار را نیایش میکردند.
جشن آذرگان
این جشن نیز به ستایش آفریدگار اختصاص داشت.
جشن دیگان
اگر به نام روزهای ماه دقت کنیم، در هر ماه، سی روز وجود دارد. نخستین روز هر ماه (اورمزد) نامیده میشد که همان مفهوم دی یعنی پروردگار را داراست. از اینرو، در ماه دی چهار جشن برپا میشد. در ایران باستان و در چنین روزی، پادشاهان به محل وسیعی میرفتند و بدون هیچ تشریفاتی مردم را به حضور میپذیرفتند. حتی شهریاران با کشاورزان همنشین میشدند و در یک سفره با آنها غذا میخوردند.
جشن بهمنگان
جشن بهمنگان به امشاسپند (وهمن) اختصاص داشت که نگهبان حیوانات بود. در این روز، از خوردن گوشت پرهیز میشد.
جشن اسفندگان
این جشن مربوط به امشاسپند (سپندارمد) بود که حامی زنان درستکار و پارسا محسوب میشد. از اینرو ماه اسفند و به خصوص روز (سپندارمد)، جشن زنان بود و مردان به زنان هدیه میدادند.
